Świat
dworów i dworków to już przeszłość, która powoli zaciera się w pamięci
ludzi. To nie tylko mieszkanie właściciela, lecz cały kompleks: dom, oficyna,
park, zabudowania gospodarcze. To również specyficzna atmosfera i ludzie
ją tworzący, którzy już odeszli.
Tradycja
i polskość wpływały przez dziesiątki lat na funkcjonowanie tych budowli.
Dzięki dworkom, pałacom, kościołom przetrwała przecież kultura polska w
okresie zaborów. Kultura będąca ostoją państwowości została zniszczona
“ w czasie pokoju”. Akcja wywłaszczania właścicieli, pozostawiania dworów
opuszczonych po 1945 roku spowodowała
ogromne straty, bezpowrotnie utracone wartości materialne, kulturowe i
moralne. Z kilkudziesięcy siedzib ziemiańskich do dnia dzisiejszego w naszym
kraju przetrwało około 500. Temat dotyczący dworów podjąłem w celu przybliżenia
tego nieistniejącego świata, ukazania co się z niego zachowało. Pozostało
jednak niewiele. Wywaźnie widać to
na przykładzie dawnego powiatu sochaczewskiego.
Zakres terytotorialnym stanowi
powiat sochaczewski z lat 1867-1900. Kręgiem moich zainteresowań stały
się dwory czyli szlacheckie siedziby w części lub w całości parterowe.
Podstawowym wyróżnikiem jest fakt, że dach dochodzi do parteru.
To takie budynki, które “nie w górę i na dół,
lecz poziomo, wzdłuż i wszerz rozpościerać się mają.”.
Pozostałe
siedziby, pałace dawnego powiatu sochaczewskiego, wyjąłem z kręgu moich
zainteresowań i badań. Do tego grona należą obiekty w Gawłowie,
Giżycach, Nowej Piasecznicy, Szymanowie, Teresinie, Kożuszkach, Pawłowicach,
Rybnie.
Drugą
grupę siedzib ziemiańskich, którymi się nie zajmowałem były dwory powstałe
w XX wieku. Należą do nich obiekty w Kuznocinie, Młodzieszynie-Biała
Góra, Szymanowie, Witkowicach.
W swojej
pracy opisuję jedynie dwory pochodzące z XVIII i XIX stulecia.
Jaka była historia miejscowości,
w których znajdowały się dwory? Co było przyczyną powstawania folwarków?
W czyim posiadaniu znajdowały się te siedziby szlacheckie? Jak zmieniał
się ich wygląd i otoczenie? Co zachowało się do dnia dzisiejszego? Odpowiedź
na te pytania jest celem mojej pracy.